Ken je patiëntenrechten!
Welke rechten heb ik als patiënt? Wat is een vertrouwenspersoon? Hoe duid ik een vertegenwoordiger aan? Wat zijn mijn rechten bij een gedwongen opname? Mag ik mijn patiëntendossier inkijken? Wat als mijn rechten niet worden nageleefd?
In België bestaat er sinds 2002 een patiëntenrechtenwet. Deze wet garandeert dat iedere persoon die gezondheidszorg krijgt meerdere rechten heeft. Zo weet je als patiënt wat je kan verwachten en weet de zorgverlener wat van hem verwacht wordt.
Dat zorgt voor een duidelijke relatie tussen zorgverlener en patiënt. Een goede communicatie is een drijfveer voor kwalitatieve zorg.
Dat patiëntenrechten voor ons belangrijk zijn hoeven we je niet te vertellen. Audrey Muschter van patiëntenvereniging Zebrapad vzw vertelt hoe zij kijkt naar de wet.
De wet behandelt 8 verschillende elementen:
-
Het recht op kwaliteitsvolle dienstverlening
Je hebt recht op een goede, zorgvuldige en kwaliteitsvolle dienstverlening.
Lees meer -
Het recht op vrije keuze van je zorgverlener
Je hebt het recht om zelf een zorgverstrekker te kiezen.
Lees meer -
Het recht op informatie over je gezondheidstoestand
Je hebt recht op alle informatie die je een beter inzicht geeft in je gezondheidstoestand en de (vermoedelijke) evolutie ervan.
Lees meer -
Het recht op geïnformeerde toestemming
Je hebt het recht om bij iedere tussenkomst van een zorgverlener je toestemming te geven of te weigeren.
Lees meer -
De rechten in verband met je patiëntendossier
Je hebt recht op (inzage in / een afschrift van) een zorgvuldig bijgehouden en veilig bewaard patiëntendossier.
Lees meer -
Het recht op bescherming van de persoonlijke levenssfeer
Je hebt het recht op waarborging van je privacy in de zorg.
Lees meer -
Het recht op pijnbehandeling
Je hebt er recht op dat een zorgverlener pijn probeert te voorkomen en dat hij pijn evalueert, behandelt en probeert te verzachten.
Lees meer -
Het recht om klacht neer te leggen
Je hebt het recht om klacht neer te leggen bij een bevoegde ombudsdienst als je niet tevreden bent over je zorg.
Lees meer
Het recht op kwaliteitsvolle dienstverlening
Dit betekent dat de zorglener op een goede en zorgvuldige manier moet handelen volgens jouw behoeften. Je moet erop kunnen rekenen dat hij gebruik maakt van de beschikbare medische kennis en technologie. Hij moet ook op de hoogte zijn van de geldende wetenschappelijke normen en aanbevelingen. Zo moet een tandarts bijvoorbeeld zorgen dat je een tandprothese krijgt die goed past en waar je tevreden over bent. Als je niet tevreden bent, moet hij je verder helpen of doorsturen.
Kwaliteitsvol betekent ook dat de zorgverlener respect voor je heeft. Je mag er dus van uitgaan dat hij respectvol met je omgaat. De zorgverlener respecteert je menselijke waardigheid en behandelt je zonder een onderscheid te maken op grond van wie je bent. De zorgverlener moet je morele, culturele en religieuze waarden als patiënt respecteren.
Als patiënt mag je verwachten dat:
je zorgverlener respectvol met je omgaat, en dus
vriendelijk en luisterbereid is;
rekening houdt met wat de patiënt inbrengt;
eerlijk is;
niet betuttelt en de patiënt benadert als een gelijkwaardige;
de tijd en autonomie van de patiënt respecteert;
de patiënt als mens en niet alleen als patiënt ziet;
rekening houdt met de (financiële) draagkracht van de patiënt.
je zorgverlener deskundig is in zijn vak, en dus
de beste behandeling voor jou voorstelt;
geen overbodige zorg of overbodige kosten opdringt;
goed opgeleid en bijgeschoold is;
tijdig doorverwijst.
je zorgverlener in een eigentijdse omgeving werkt met:
een aangename wachtzaal en praktijkruimte;
een veilige infrastructuur;
een minimum aan comfort.
Het recht op vrije keuze van je zorgverlener
Je mag die keuze op elk moment herzien. Je keuzevrijheid blijft ook gelden wanneer je naar een andere zorgverlener wordt doorverwezen.
Toch is het recht op vrije keuze van zorgverlener niet absoluut. In een aantal situaties wordt het door de wet beperkt. Dat is bijvoorbeeld het geval in het kader van de arbeidsgeneeskunde of voor mensen met een psychische aandoening die gedwongen werden opgenomen. Het recht kan ook beperkt worden door de organisatie van de gezondheidszorg zelf. In een ziekenhuis bijvoorbeeld kan je niet altijd vrij kiezen omdat er misschien maar één gynaecoloog, één geriater of één uroloog aanwezig is.
Een tweede advies?
De wet geeft je ook het recht om een tweede zorgverlener te raadplegen. Zo kan je een tweede advies over je gezondheid vragen of kan je van zorgverlener veranderen wanneer je dat wil.
Als patiënt mag je verwachten dat:
je kan kiezen tussen verschillende zorgverleners, op basis van vergelijkbare en objectieve informatie over de zorgverleners;
de continuïteit van de zorg gegarandeerd wordt, ook al heb jij of je mantelzorger gekozen voor een andere zorgverlener;
zorgverleners open staan voor een tweede of derde opinie bij een andere arts.
Het recht op informatie over je gezondheidstoestand
Als patiënt heb je recht op alle informatie die je een beter inzicht geeft in je gezondheidstoestand en de (vermoedelijke) evolutie ervan. De zorgverlener zal je dus over de diagnose en prognose moeten inlichten. Ook wanneer er geen behandeling mogelijk is of je geen behandeling wenst, heb je recht op deze informatie.
De zorgverlener moet je in een duidelijke taal informeren. Dat betekent dat hij rekening moet houden met onder andere je leeftijd, je opleiding en je psychische draagkracht. Meestal zal je geïnformeerd worden tijdens een gesprek. Je kan ook vragen om die gegevens op papier te zetten. Bovendien kan je vragen dat de zorgverlener de informatie ook aan je vertrouwenspersoon meedeelt.
Als patiënt mag je verwachten dat jouw zorgverlener je alle informatie geeft over:
je ziekte;
de voorgestelde behandeling en de mogelijke alternatieven;
mogelijke implicaties van de behandeling, ook financiële;
bestaande patiëntenverenigingen;
gevolgde bijscholingen;
het al dan niet volgen van de geldende prijsafspraken (geconventioneerd of niet)
Het recht om klacht neer te leggen
Om ervoor te zorgen dat de verschillende rechten van de patiënt geen ‘lege doos’ blijven, maar daadwerkelijk door zorgverleners worden nageleefd, voegde de wetgever het recht op klachtbemiddeling als ‘stok achter de deur’ aan de wet toe. Het recht om klacht neer te leggen bij een bevoegde ombudsdienst vormt dan ook het sluitstuk van de wet.
De ombudspersoon beluistert je klacht, bemiddelt tussen de betrokken partijen en zoekt naar een bevredigende oplossing. Het is belangrijk om op te merken dat het hier enkel gaat om klachtenbemiddeling en niet om klachtenbehandeling. De ombudspersoon kan dus niet oordelen over je klacht. Als er geen oplossing wordt bereikt, zal je in ieder geval geïnformeerd worden over mogelijke verdere stappen.
Naast het bemiddelen van je concrete klacht heeft de ombudspersoon nog een reeks algemene en preventieve taken, namelijk:
alle patiënten informeren over de organisatie van de ombudsdienst en het verloop van een klachtenprocedure;
werken aan een betere communicatie tussen patiënt en beroepsbeoefenaar zodat er minder klachten komen;
een jaarverslag opstellen met een overzicht van het aantal klachten, de inhoud ervan en het resultaat van de bemiddeling;
aanbevelingen formuleren om de aanleidingen voor klachten te verhelpen.
De rechten in verband met je patiëntendossier
Als patiënt heb je recht op een zorgvuldig bijgehouden en veilig bewaard patiëntendossier. In je patiëntendossier zitten alle documenten die te maken hebben met de professionele zorgrelatie tussen jou en je zorgverlener. Naast algemene gegevens zoals je identiteit en je adres bevat het patiëntendossier alle medische informatie over jou als patiënt. Denk bijvoorbeeld aan de resultaten van onderzoeken, informatie die je aanbrengt tijdens een consultatie en de notities van je zorgverlener. Je kan je zorgverlener ook steeds vragen om een document aan je patiëntendossier toe te voegen.
Je hebt bovendien ook recht op inzage in en een afschrift van je patiëntendossier. Het recht op inzage moet je wel eerst aanvragen. De zorgverlener moet je het dossier dan ten laatste binnen 15 dagen ter inzage bezorgen. Verder mag je zorgverlener ook een kopie van (een deel van) je patiëntendossier vragen. Het eerste afschrift is gratis.
Als patiënt mag je verwachten dat jouw zorgverlener een patiëntendossier samenstelt dat:
volledig is;
verstaanbaar en respectvol opgesteld is;
veilig bewaard wordt;
ten alle tijden kosteloos kan worden ingekeken;
door de patiënt kan worden aangevuld.
Het recht op geïnformeerde toestemming
Dit betekent dat je als patiënt het recht hebt om bij iedere tussenkomst van een zorgverlener je toestemming te geven of te weigeren. Geen enkele handeling kan zonder je toestemming opgestart, voortgezet of stopgezet worden. Je kan dus niet verplicht worden om een behandeling te ondergaan.
Welke informatie moet je krijgen voor je toestemming geeft?
De zorgverlener moet je vooraf en tijdig alle informatie geven die nodig is om een goede beslissing te nemen. Voor je kan toestemmen, moet hij je volledig informeren over de volgende dingen:
het doel;
de aard;
de graad van urgentie;
de duur;
de frequentie;
de relevante tegenaanwijzingen;
nevenwerkingen en risico’s verbonden aan de tussenkomst;
de nazorg;
de mogelijke alternatieven;
de financiële gevolgen ;
andere relevante verduidelijkingen.
Je toestemming weigeren of intrekken
Je mag steeds je toestemming voor een bepaalde tussenkomst weigeren of intrekken. De zorgverlener is verplicht je te informeren over de mogelijke gevolgen van je weigering of intrekking van je toestemming. Hij moet je beslissing volledig respecteren. Het weigeren of intrekken van je toestemming mag er niet toe leiden dat je recht op kwaliteitsvolle zorg in het gedrang komt.
Je kan ook nu al een weigering voor een bepaalde behandeling vastleggen voor wanneer je zelf niet meer in staat bent om je rechten uit te oefenen. Dat kan je door schriftelijk een negatieve wilsverklaring op te stellen. Het is belangrijk dat deze verklaring ondubbelzinnig is opgesteld zodat er over je wil geen twijfel mogelijk is. De wilsverklaring moet volledig gerespecteerd worden.
En als men je toestemming niet kan vragen?
Wat als een zorgverlener je toestemming niet kan vragen omdat je bijvoorbeeld bij een ongeval bewusteloos raakt maar je toch dringend behandeld moet worden? De zorgverlener moet dan alle behandelingen starten die hij noodzakelijk acht. Hij moet steeds handelen in het belang van je gezondheid. Bovendien moet hij in je patiëntendossier vermelden dat er geen toestemming werd gegeven en dat het om een spoedgeval ging.
Zodra je toestand het weer toelaat of men je vertegenwoordiger kan bereiken, zijn je rechten weer helemaal van kracht.
Als patiënt mag je verwachten dat:
Je zorgverlener
na volledige informatie, uitdrukkelijk vraagt naar jouw toestemming;
regelmatig controleert of deze toestemming nog geldt;
je als patiënt uitnodigt om inspraak te hebben en te participeren in je zorgplanning;
bij weigering, toch het recht op kwaliteitsvolle zorg garandeert.
Het recht op toestemming of weigering vraagt bijzondere aandacht bij:
medische studies;
wilsonbekwame patiënten;
terminale patiënten;
alle situaties van dwang.
Het recht op een pijnbehandeling
Iedereen heeft er recht op dat de beroepsbeoefenaar aandacht heeft voor pijn. Hij moet pijn voorkomen, evalueren, behandelen en verzachten.
Het recht op bescherming van je persoonlijke levenssfeer
Je persoonlijke levenssfeer moet beschermd worden. Dit recht op privacy is nauw verbonden met het medisch beroepsgeheim. In de eerste plaats betekent het dat informatie over je gezondheidstoestand niet zomaar aan derden mag worden meegedeeld. Niemand kan jou of je beroepsbeoefenaar bijvoorbeeld verplichten om gezondheidsinformatie aan een werkgever of een verzekeringsmaatschappij mee te delen. Er moet bovendien heel discreet met je patiëntengegevens worden omgegaan.
Als patiënt heb je ook recht op respect voor je intimiteit. Zo mogen bij jouw zorg enkel de mensen aanwezig zijn die er om professionele redenen bij moeten zijn. Voor alle anderen moet jij toestemming geven. Dat wil zeggen dat ze jouw toestemming moeten vragen als er studenten aanwezig zijn bij een consultatie en als ze je onderzoeken. Je kan dit steeds weigeren.
Als patiënt mag je bijzondere aandacht voor je privacy verwachten in specifieke situaties, namelijk:
in de apotheek;
bij verpleging in de thuissituatie;
in wachtkamers van zorgverleners en ziekenhuizen;
in meerpersoonskamers;
in opleidingssituaties;
bij het gedeelde beroepsgeheim in ziekenhuizen;
bij wilsonbekwame patiënten.
-
20 mei 2022 | Auteur: Vlaams Patiëntenplatform20 jaar wet patiëntenrechten: wat valt er al te vieren?!
Op 22 augustus 2022 bestaat de wet betreffende de rechten van de patiënt 20 jaar. Deze wetgeving kwam er om een kwaliteitsvolle en beter toegankelijke gezondheidszorg te verzekeren voor patiënten. Een heel belangrijke wet en na 20 jaar is het hoog tijd voor een evaluatie. De bevraging ‘Weet jij welke rechten jij hebt als patiënt?’ is de basis van deze evaluatie. Benieuwd naar de resultaten en de aanbevelingen? Lees het volledige rapport!
Meer informatie?
-
Thomas Deloffer
Beleidsmedewerker kwaliteit van zorg en patiëntenrechten
-
Annet Wauters
Coördinator strategie & beleidsmedewerker patiëntenrechten en doelgerichte zorg
Mogelijk ook interessant...
-
26/07/2023
Wet patiëntenrecht: wat is nieuw??
De wet patiëntenrechten werd na 20 jaar vernieuwd, een belangrijke mijlpaal. Maar wat betekent dat voor jou? Welke elementen zijn nieuw? Is wetteksten nalezen niet je favoriete bezigheid? Dan hebben we goed nieuws.
Collega's Thomas en Annet en Professor Tom Goffin maken het je graag gemakkelijk en vatten de veranderingen aan de wet patiëntenrechten kort samen.
-
04/05/2023
Wat kan volgens onze leden nog beter aan de wet patiëntenrechten?
Begin dit jaar riep minister Vandenbroucke iedereen op om feedback te geven op zijn voorstel voor de modernisering van de wet patiëntenrechten. Dat voorstel werd opgesteld door de voorzitter, Tom Goffin, en de ondervoorzitter, Jacqueline Herremans, van de Federale Commissie voor de Rechten van de Patiënt. Benieuwd hoe ons advies eruit ziet?
-
15/12/2021
Weet jij dat je je kan laten bijstaan door een vertrouwenspersoon en/of vertegenwoordiger?
Wanneer je medische zorg nodig hebt kan het nuttig zijn om je te laten bijstaan door een vertrouwenspersoon of vertegenwoordiger. Maar wie doet wat? En welk van beide is het beste voor jouw situatie? We leggen beide begrippen uit met een aantal voorbeelden.